مصاحبه با دکتر حمید رضا خانکه:

اقدامات کارگروه تخصصی بهداشت و درمان در سیل های اخیر

دکتر حمید رضا خانکه، مدیر گروه و رییس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا، که به دنبال رخداد سیل در برخی از استانهای کشور دارند، از تعطیلات نوروز در مرکز هدایت عملیات (EOC) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسوولیت فرماندهی را به عهده گرفته اند، طی مصاحبه ای وضعیت عملکرد کارگروه تخصصی بهداشت و درمان در بلایای اخیر را تشریح کرد.

دکتر حمید رضا خانکه، مدیر گروه و رییس مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا، که به دنبال رخداد سیل در برخی از استانهای کشور دارند، از تعطیلات نوروز در مرکز هدایت عملیات (EOC) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسوولیت فرماندهی را به عهده گرفته اند، طی مصاحبه ای وضعیت عملکرد کارگروه تخصصی بهداشت و درمان در بلایای اخیر را تشریح کرد.

وی که به عنوان قائم مقام سازمان اورژانس کشور در امور بحران نیز فعالیت دارد، در این باره گفت: بواسطه تعطیلات نوروزی سازمان اورژانس و مرکز هدایت عملیات وزارت بهداشت، از 25 اسفندماه 1397 در آماده باش به سر می برد.  پیش از آن نیز  چندین هشدار از هواشناسی به  سازمان های مختلف و نیز به ما رسیده بود و به دنبال آن از سوی وزیر محترم بهداشت، آماده باشی برای حوزه سلامت صادر شد. البته هیچ کس سیلی به این بزرگی را پیش بینی نمی کرد و لذا آماده باش ما همانند سال های قبل برنامه ریزی شده بود. در تاریخ 4 فروردین من مطلع شدم که وسعت حادثه در حال افزایش است؛ لذا بلافاصله به تهران برگشتم و به مرکز فرماندهی و هدایت عملیات وزارت بهداشت مراجعه کردم. در همین زمان از سوی سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز پیام هشدار دریافت و بلافاصله یک جلسه اضطراری تشکیل شد که نماینده تمامی سازمان های مرتبط و شهردار در آن حضور یافتند. در آنجا در خصوص احتمال وقوع سیل در تهران مذاکره شد. لذا به عنوان دبیر کارگروه سلامت به تمامی دانشگاههای علوم پزشکی تهران آماده باش اعلام کردم. در تاریخ 5 فروردین بر اساس ارزیابی به عمل آمده، سطح حادثه را ملی (E3) اعلام و روسای تمامی دانشگاههای علوم پزشکی را فراخوانی کردیم. سپس بر اساس تصمیم EOC مقرر شد دانشگاهها جلسات کارگروه را برگزار کنند و گزارشاتشان را برای ما بفرستند. یک جلسه اضطراری کارگروه 6 فروردین تشکیل دادیم. ارتباطمان را با دانشگاهها در لحظه ادامه دادیم و گزارشات را به صورت منظم دریافت کردیم. واحدهای مختلف وزارت بهداشت حضور منظمی در EOC داشتند. با سازمان مدیریت بحران کشور و دانشگاههای متاثر ارتباط مستقیم برقرار کردیم. ارزیابی سریع (Rapid assessment) انجام شد و خسارات وارده به حوزه سلامت برآورد شد.

دکتر حمید رضا خانکه در ادامه به دریافت کمک های بین المللی اشاره کرد و گفت: ارتباط خوبی با سازمان جهانی بهداشت برقرار کردیم و با تلاش زیادی توانستیم یک هواپیما حامل تجهیزات پزشکی دریافت کنیم. جلسات متعددی با سازمان ها و آژانس های بین المللی برگزار کردیم و آنها را متقاعد کردیم که حداقل معادل یک میلیون دلار مجددا برای حوزه سلامت کمک جذب نمایند.

دکتر خانکه که به عنوان نماینده کارگروه سلامت در تمامی جلسات استانداری، وزارت کشور، کمیسیون های مجلس و نیروهای مسلح حضور داشته است، در خصوص همکاری سایر سازمان ها گفت: در تمامی جلسات به صورت منظم گزارش نظام سلامت ارائه شده و ارتباط مناسبی با سازمان های مسوول برقرار کرده ایم. در کنار همکاری های جلب شده از سازمان های مختلف، همکاران حاضر در فیلد نیز همزمان به صورت منظم نیازهای مناطق سیل زده را بررسی  و به EOC اعلام می کنند. جلسات کارگروه سلامت نیاز ها را در لحظه دریافت و ارزیابی می کند. تمام مدیران وزارت بهداشت هر هفته به EOC مراجعه می کنند، در جلساتی نیازهایشان را مطرح می کنند، ما نیازها را تحلیل می کنیم و سپس به وزیر، به معاونین و به سازمان های بین المللی منتقل می کنیم ولی با این وجود این اقدامات کفایت نمی کند. مثلا امروز گزارشی به بنده رسید که لرستان وضعیت خوبی ندارد و این نشان می دهد که لرستان خودش نیازش را به خوبی ارزیابی نکرده است. من بارها گفته ام و باز هم تکرار می کنم که لازم است تیم های ما بروند و علاوه بر ارزیابی که دانشگاه مربوطه انجام می دهد، ما نیز ارزیابی را انجام دهیم.

دکتر خانکه درخصوص لزوم ارزیابی های میدانی مسوولین بهداشت و درمان افزود: ما اخیرا بازدیدی از استان ایلام داشتیم که اطلاعات زیادی از این بازدید حاصل شد. بازدید حضوری کارگروه بهداشت و درمان از مناطق آسیب دیده حتما ادامه می یابد. فقط لازم است به این موضوع توجه شود که در بازدید ها نباید دچار هیجان اجرایی شویم و به جای افراد تصمیم بگیریم بلکه باید در کنار مسوولین استانی باشیم و به آنها مشاوره بدهیم.

وی در پاسخ به سووال چگونگی ارزیابی ایشان از عملکرد کارگروه تخصصی بهداشت و درمان گفت: ارزیابی کلی ام این است که نظام سلامت و حوزه بهداشت در مجموع وضعیت و آمادگی خوبی دارد. همکاران از جمله آقای دکتر مطلق خیلی خوب عمل کرده اند و در عرصه حضور دارند، امداد هوایی ما گسترش پیدا کرده، اطلاع رسانی و ارتباطات خطر (Risk communication) ما خیلی خوب وارد عمل شده است، سیستم پیش بیمارستانی و بیمارستانی ما خوب است. داوطلبین در حوزه سلامت خیلی خوب همکاری کرده اند. نیازی به نیروی انسانی بیشتر نداریم. تا این لحظه هم گزارشی از شیوع بیماری های عفونی به دنبال رخداد سیل نداشته ایم؛ نه موارد اسپورادیک و نه موارد اپیدمیک. نظام مراقبت ما خیلی خوب در حال خدمت رسانی است. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های عفونی و نیز غیر واگیر هر دو به خوبی تلاش می کنند. افراد مبتلا به بیماری های مزمن در معاونت بهداشتی ثبت شده اند و طبق برنامه ویزیت و مراقبت آنها انجام می شود.

دکتر حمید رضا خانکه درخصوص مشکلات پیش روی حوزه سلامت افزود: گرفتاری که وجود دارد این است که ماهیت بی خانمان شدن و آوارگی به گونه ای است که بسیاری از دسترسی های بهداشتی بانوان محدود می شود و متاسفانه نیازهای پایه زنان به صورت جدی دیده نشده است و هنوز گزارشاتی مبنی بر در دسترس نبودن لباس مناسب و لوازم بهداشتی زنان دریافت می شود. گذشته از مشکلات بهداشت باروری، در چنین شرایطی ممکن است NCDها  دچار مشکل شوند، افرادی که بیماری قلبی دارند، شیمی درمانی می شوند، تحت دیالیز هستند شاید با چالش هایی در دریافت خدمات مواجه شوند. البته ما تاکنون گزارشی مبنی بر وجود چنین مشکلاتی دریافت نکرده ایم و امید است که چنین مسائلی نداشته باشیم. از سوی دیگر، اریبهشت و خرداد که هوا رو به گرمی می رود باید ما نگران بیماری های عفونی و بویژه بیماری های منتقله از آب باشیم. معاونت بهداشتی باید مراقبت های بهداشتی را کاملا توسعه دهد و نظام مراقبت از بیماری ها این موارد را به صورت جدی دنبال کند و سنسورهای بسیار حساسی به کار گرفته شود. علاوه بر اینها، لازم است بهداشت روان مردم را هم در نظر بگیریم.

دکتر خانکه تغذیه افراد را یکی از نگرانی های خود اعلام کرد و گفت: نگرانی شخصی من تغذیه این افراد است چون آشپزخانه های مرکزی هنوز به طور کامل فعال نیستند و غذای گرمی که توزیع می شود از منابع مختلفی به دست افراد می رسد و بنده نگران احتمال آلودگی غذا در چنین وضعیتی هستم. در اهواز 16 نقطه فاضلاب دچار مشکل شده است. در برخی موارد آب و فاضلاب با هم مخلوط شده اند. من بارها در رسانه توصیه کرده ام که بهتر است فعلا مردم مناطق تحت تاثیر سیل از آب بسته بندی استفاده کنند. غذا از آشپزخانه های متمرکز هلال احمر توزیع شود و در جاهایی که امکان پخت غذا وجود ندارد، فعلا غذای کنسروی استفاده نمایند.

توصیه اکید دکتر ایشان فراموش نکردن رخدادهای اخیر با گذشت زمان بود. وی در این خصوص گفت: سیل یک اتفاق گذرا و کوتاه مدت نیست؛ ما باید تا ماهها در کنار مردم باشیم. نباید فکر کنیم تمام شده. در زلزله کرمانشاه تدبیر وزیر وقت باعث شد که ما تا 6-7 ماه بعد در کنار مردم کرمانشاه باشیم. به نظر می رسد که در سیل نیز باید این اتفاق بیفتد و ما 6 ماه تا یک سال در کنار مردم مناطق متاثر از سیل باشیم. من به آقای وزیر توصیه خواهم کرد که این مناطق را تقسیم بندی نمایند و مسوولیت هر منطقه را یک استان به عهده بگیرد. یعنی این استان متعهد شود که منطقه مورد نظر را از نظر خدمات و تجهیزات تخصصی حمایت کند و وزارت بهداشت نیز هزینه ها را برعهده بگیرد.

وی در پاسخ به این سووال که آیا با وجود گستردگی دانشگاههای علوم پزشکی در سراسر کشور، مناطق متاثر از سیل نمی توانند وضعیت مراقبت های بهداشتی و خدمات سلامتی به تنهایی به عهده بگیرند، افزود: می توانند ولی لازم است در سطح ملی از این مناطق حمایت شود، بالاخره نیروهای مناطق آسیب دیده در شرایط بحران خسته می شوند، شاید خودشان احساس نیاز نکنند ولی چنین شرایطی ایجاب می کند که بر اساس ارزیابی EOC نیاز ایشان برآورد شود. در مناطق تحت تاثیر بلا، خانواده افراد شاغل در نظام بهداشتی نیز در شرایط ویژه ای قرار می گیرند و فرد خدمت رسان خود نیز فردی متاثر از رخداد بلاست و ما نباید فراموش کنیم که آنان نیز ممکن است بستگانشان را از دست داده باشند، مایملک شان از دست رفته باشد و مجموعا دغدغه های این افراد ممکن است مانعی برای خدمت رسانی باشد. بالاخره این افراد هرچه با انرژی کار کنند، یک جا انرژی شان تمام می شود. لذا لازم است نیروهای تازه نفس در کنار این افراد باشند و ایشان را به زور مرخصی بفرستند تا ریکاور شوند.

دکتر خانکه درخصوص جایگاه فعلی مرکز هدایت عملیات وزارت بهداشت گفت: در زلزله کرمانشاه برای اولین بار EOC محور شد ولی در سیل اخیر این محوریت به اوج خود رسید و در حال حاضر مسوولین وزارت بهداشت به EOC مراجعه می کنند و اطلاعات را در آنجا به اشتراک می گذارند. EOC در این مسیر تکامل پیدا کرده است. یکی از آرزوهای شخصی  من این بود که در حوادث و بلایا وحدت فرماندهی، وحدت هماهنگی و وحدت  اطلاع رسانی داشته باشیم. این اتفاق درحال رخ دادن است. آقای دکتر کولیوند هم به EOC اعتقاد پیدا کرده اند. دستورالعمل هایی که قبلا با اکراه کنار گذاشته می شد، جستجو می شود و مورد استفاده قرار می گیرد. تمام دستورالعمل ها قبلا از طرف دانشگاهها مورد بی توجهی واقع می شد ولی امروزه این طور نیست و این یک نعمت است. NRF  ایران می تواند یک الگوی بین المللی باشد و ما شاهد هستیم که این سند از سوی سازمان های مختلف درخواست می شود. نمی گویم که این دستورالعمل ها بدون نقص هستند ولی تا حدود زیادی راهگشا هستند و قطعا می توانند به مرور کامل تر شوند. به عنوان مثال، در حادثه اخیر بسیار تلاش شد که سطح بندی رعایت شود و این امر از هیجانات و هرج و مرج جلوگیری می کند.

ایشان به عنوان آخرین توصیه افزود: ما در مورد سیل تجربه کمی داریم و لازم است مراکز تحقیقاتی و جامعه دانشگاهی به این موضوع بپردازند و به آن ورود پیدا کنند. تدوین پروتکل، تدوین درسنامه، ارزیابی خطر متناسب با سیل، آموزش مردم، آموزش مسوولین، آموزش متخصصین و ... موضوعاتی است که در ارتباط با سیل باید به آن پرداخته شود. حتی نیروهای سلامت ما خیلی مقابله با سیل را بلد نیستند. بنابراین ما باید به سیل جدی تر فکر کنیم؛ به خصوص اینکه با این تغییرات اقلیم احتمالا دوره های سیل و خشکسالی را طی چند سال تجربه خواهیم کرد. همانطور که مطالعات نشان داده است، حتی در خشکسالی به دلیل جاری شدن ناگهانی آب ممکن است حدود پنجاه درصد سیل را تجربه کنیم و لذا باید به سازگاری با سیل بیشتر فکر کنیم.

وی در پایان خاطر نشان کرد: امید است که مشارکت طلبی از همه آحاد و سازمان ها حاصل شود تا خسارت ها زودتر ترمیم شود. ان شاالله اردیبهشت سیل تمام خواهد شد و دولت باید تلاش کند که خانه ها ساخته شود، نیازها و تجهیزات اولیه فراهم شود و مردم به زندگی شان برگردند.

1398/01/27  -  ١٥:٠٤ / شماره خبر : ١٤١٣٦ / تعداد نمایش : 714